مقدمه ای بر کنجاله سویا و کنجاله سویای تخمیر شده
کنجاله سویا منبع غنی از پروتئین اسیدهای آمینه در خوراک طیور محسوب می شود. حدود 70 درصد از کل سویای تولیدی در ایالات متحده و بیش از 75 درصد از کل سویای تولیدی در جهان به بخش پرورش دام و طیور اختصاص می یابد. عمده مصرف کننده کنجاله سویا را میتوان بخش مرغداری ها و تولید کنندگان محصولات طیور عنوان کرد. از آنجایی که کنجاله سویا به عنوان منبع غنی از پروتئین در صنعت مرغداری و دامپروری در سطح جهانی شناخته شده پس آگاهی از تحقیقات انجام شده یکی از موارد حائز اهمیت در این صنعت است. در این میان، تحقیقات زیادی در مورد کنجاله ی سویا و یافتن روشها و یا فرآوری هایی که بتواند این محصول محبوب و پرکاربرد را به ماده ای خوراکی با ارزش تغذیه ای بالاتری تبدیل نماید صورت پذیرفته است (1.2.3.6).
جایگزینی مناسب، مغذی و اقتصادی برای این نهاده ی مهم در خوراک طیور که بعضا از قیمت بالایی نیز برخوردار است و در بسیاری از موارد با انحصار در واردات و تامین همراه بوده، به تولید محصولاتی چون محصولات تخمیر شده سویا منجر شده که باعث کاهش هزینه های خوراک و تولید و صرفه جویی اقتصادی خواهد گردید (1.7). تولید محصولات جدید پروتئینی با کیفیت غذایی مناسب و با حداقل تاثیرات سوء زیستی و قیمت تمام شده از طریق فناوری تخمیر با گونه های قارچی و باکتریایی می باشد (1.5). حذف ترکیبات ضد تغذیـه ای ، بهبود ساختار، طعم و مزه غذاهای با منشاء گیاهی به کمـک گونـه هـای قـارچی (همچـون رایزوپـوس اولیگوسـپروس، آسپرژیلوس اوریزه، نوروسپورا سیتوفیلا و ...) عمدتا از طریق مصرف ترکیبات کربوهیدراتی سوبسترا، ترشح آنـزیم هـای موثر و تولید اجزاء پروتئینی، در شرایط تخمیر کاربرد گسترده ای در تهیه مواد غـذا یی مـورد مصـرف در تغذیـه انسان و دام پیدا کرده است.
فناوری تخمیر به عنوان گزینه ای جدید در فرآوری اقلام غذایی، از روش های زیسـت فناوری در برابر روش های شیمیایی و استفاده از افزودنی های طبیعی نسبت به انواع مصنوعی حمایت می نماید (1.6). کارآیی فرآیند تخمیر به عوامل متعددی همچون نوع گونه، تراکم تلقیح، سن کشت، مدت زمان لازم گرمخانـه گـذاری ، شرایط مطلوب پرورش (دما، pH ، مقدار رطوبت، مقیاس کشت)، نوع، اندازه ذرات، سـابقه فـرآوری قبلـی و نسـبت کربن به نیتروژن سوبسترا بستگی دارد. کیفیت سنجی عملکرد فرآیند تخمیر از طریق روش های غیر مسـتقیمی همچون مقدار پروتئین خام، گلوکز آمین و کاهش ماده خشک محصول تولیدی انجام می گردد. همچنین فرآینـد تخمیر از طریق کاهش اندازه پپتیدهای منابع پروتئینی و افزایش قابلیت هضم ترکیبات مغذی از جمله پـروتئین کاهش ظرفیت ترشحی آنزیم های گوارشی از طریق تولید ترکیبات زیست فراهم تر و به تبع آن کاهش انرژی تخصیص یافته به متابولیسم، کاهش حساسیت غذایی و تولیـد عوامـل محـرک رشـد (اسـیدهای آمینـه ضـروری و ویتامین های تولید شده توسط قارچ) و تولید مواد محرک ایمنی عرضه محصـولات تخمیـر شـده جدیـد حـاو ی پروبیوتیک را در آینده ای نزدیک به صنعت تولید غذا به همراه خواهد داشت (1.6).
مزایای تغذیه ای کنجاله ی سویای غنی شده ی تخمیری
کارایی کنجاله سویای تخمیر شده از نظر تاثیر بر افزایش وزن ماهیچه ای، افزایش تولید، بهبود بازدهی مصرف خوراک، بهبود شرایط ایمنی پرنده، سازگاری زیست محیطی، بهبود قابلیت هضم (آنزیمی و میکر.بی) و جذب و متابولیسم، بهبود زیست فراهمی اسیدهای آمینه و مواد مغدنی ضروری)، کاهش عوامل ضدمغذی باعث افزیش محبوبیت استفاده از این محصول در جیره طیور بخصوص جوجه های گوشتی شده است (3.5.7). بررسی نتایج بدست آمده از آزمایشات تغذیه جوجه گوشتی با استفاده از کنجاله سویای تخمیر شده که از تخمیر کنجاله سویای معمولی در حضور قارچ (آسپرژیلوس اوریزه) و باکتری مطلوب (انواع لاکتوباسیلوس) تهیه می شود، نشان می دهد که بطور کلی میانگین افزایش وزن وبازدهی مصرف خوراک روزانه در جوجه های گوشتی بهبود می یابد (2.3).
در مطالعات متعدد مزیت کنجاله سویای تخمیر شده به دلیل کاهش عوامل ضد تغذیه ای سویا در زمان تخمیر (توسط آنزیم های پروتئولیتیک باکتریایی) بیان شده است (2.4.7). به علاوه با حذف بخش زیادی از ترکیبات ضد تغذیه ای مانند مهارکننده های تریپسین، الیگوساکاریدهای غیر نشاسته ای و فیتات (اسید فایتیک)، قابلیت دسترسی مواد معدنی ضروری و برخی اسیدهای آمینه فسفر در کنجاله سویای تخمیر شده نسبت به کنجاله سویای معمولی افزایش یافته و در بسیاری از آزمایشات اثرات مفید استفاده از کنجاله سویای تخمیر شده در خوراک طیور (بویژه جوجه های گوشتی جوان تا قبل از دوره تغدیه با جیره رشد) مشاهده شده است (2). به طور خاص بهبود قابلیت دسترسی فسفر به عنوان سومین بخش گران قیمت جیره در سویای تخمیر شده گزارش گردیده است که این موضوع از سه جنبه تغذیه ای، اقتصادی و زیست محیطی اهمیت بالایی دارد (4).
از مهمترین جنبه های تغدیه ای استفاده از کنجاله سویای تخمیرشده اثر بر فعالیت آنزیم های گوارشی است. این ویژگی بخصوص در جوجه های گوشتی با سن کم که هنوز ظرفیت هضم آنزیمی در دستگاه گوارش آنها به بالاترین سطح نرسیده است بسیار مورد توجه می باشد (2.5). آنزیمهای مهم پانکراسی که در ابتدای روده کوچک باعث هضم مواد خوراکی می شوند شامل آمیلاز، لیپاز، انواع پروتئازها هستند که نقش بسیار بزرگی در سیستم هضم و جذبی حیوان دارند. بهبود فعالیت آنزیمی یکی از مهمترین راهکارها در بالا بردن بازدهی تولید پرنده است بدین ترتیب از این طریق علاوه بر کاهش هزینه تمام شده خوراک، بهبود استفاده از مواد مغذی و عملکرد پرنده را به همراه دارد. در آزمایشی اثر کنجاله سویای تخمیر شده با آسپرژیلوس اوریزه و کنجاله سویا معمولی را بر عملکرد جوجه های گوشتی بررسی شد که جوجه ها از یک روزگی تا هفته ششم از جیره آزمایشی تغذیه کردند. نتایج نشان داد که جوجه های تغذیه شده با کنجاله سویای تخمیر شده میانگین وزن روازنه و مصرف روزانه خوراک بیشتری نسبت به گروه تغذیه شده با کنجاله سویا داشتند، و بازدهی استفاده از خوراک مصرفی (ضریب تبدیل غدایی) در گروه حاوی کنجاله سویای تخمیر شده در دوره رشد بهبود یافت. در این راه هم چنین بهبود پارامترهای سرم خون که مربوط به شرایط ایمنی پرنده است نشان داد که در مدت رشد ایمونوگلوبولین های سرم در سرم خونی گروه تغذیه شده با کنجاله سویای تخمیر شده افزایش یافت (3.4.5).
بطور خلاصه مزایای تغدیه ای کنجاله سویای تخمیر شده که در مطالعات گوناگون به اثبات رسیده است شامل موارد زیر است:
1. بهبود عملکرد جوجه های گوشتی (افزایش وزن و بازدهی غذایی) و تولید مرغان تخمگذار (2.5.6)
2.بهبود کارایی هضم و جذب مواد مغذی جیره در پروسه های فیزیولوژیک دستگاه گوارش (2.7)
3.اثرات مثبت بر روی میزان فعالیت آنزیمهای مهم گوارشی مثل پروتئازها، لیپاز و کربوهیدرازهای روده ای و پانکراسی (3)
4. کاهش آلودگیهای خوراگی و تجزیه ی سموم حاصل از فعالیت های میکروبی نامطلوب مانند آفلاتوکسینها
5.بهبود زیست فراهمی اسیدهای آمینه و مواد معدنی ضروری بویژه فسفر (2.3.4)
6.اثرات تحریکی مثبت بر سیستم ایمنی پرندگان از راه تامین ایمونوگولوبولین های بیشتر (2.4)
7. تاثیر مثبت بر فلور میکروبی دستگاه گوارش از طریق بهبود فرایندهای پرو-پری بیوتیکی و کمک به حذف رقابتی میکرواورگانیسم های نامطلوب (2.3.4)
8.کاهش چسبندگی و ویسکوزیته روده با تجزیه میکروبی و تخمیری کربوهیدرلتهای غیر نشاسته ای (NSP ها) (3)
9. بهینه سازی عبور مواد مغذی . اجزاء خوراکی از قسمتهای مختلف روده کوچک با ایجاد اثرات تعدیلی بر گرانروی محتویات روده (3.4)
10. اثرات مثبت زیست محیطی با ایجاد دامنه هضم و جذب و متابولیسم بهتر و کاهش دفع فسفر و نیتروژن (1.2.4)
جمع بندی و پیشنهادات
امروزه یافتن و تامین منابع خوراکی کارا و به روز از اهداف دست اندرکاران و شرکت های فعال در زمینه ی تامین خوراک، نهاده ها و مکمل های خوراکی دام و طیور می باشد. تامین منابع خوراکی با توجه به ویژگی های مثبت اثبات شده در مرور منابع معتبر علمی، نگاه به مولفه های اقتصادی، مشکلات تامین نهاده ها ، نیاز روز افزون به تامین خوراک، سلامت محیط زیست و با در نظر گرفتن جایگزین های مطابق علم روز در خوراک طیور می باشد. بدین منظور شرکت مرغ نوجان با هدف کمک و یاری رساندن به اقتصاد کشور، و صنعت بزرگ پرورش و خوراک طیور و مرغداران سخت کوش و زحمتکش و هم چنین کمک به خود کفایی در زمینه ی تولیدات دام و طیور قصد دارد تا با واردات کنجاله ی سویای تخمیر شده با استفاده از روشهای تولید به روز در بالابردن کارایی منابع سویای کلاسیک ، که حاصل فرآیند تخمیر و دوستدار محیط زیست است، در این راستا قدمی برداشته باشد.
گرداوری و تالیف: گروه علمی و مطالعات شرکت مرغ نوجان
منابع
1- Chi, C.H. and Cho, S.J. 2016. Improvement of bioactivity of soybean meal by solid-state fermentation with Bacillus amyloliquefaciens versus Lactobacillus spp. and Saccharomyces cerevisiae. LWT-Food Science and Technology. 68: 619-625.
2- Feng J. Liu X. Xu Z. R. Liu Y. Y. Lu Y. P. 2007. Effects of Aspergillus oryzae 3.042 fermented soybean meal on growth performance and plasma biochemical parameters in broilers. Animal Feed Science and Technology. 134:235-242.
3- Feng, J., Liu, X., Xu, Z.R., Wang, Y.Z. and Liu, J.X., 2007. Effects of fermented soybean meal on digestive enzyme activities and intestinal morphology in broilers. Poultry science, 86(6), pp.1149-1154.
4- Hirabayashi M, Matsui T, Yano H, Nakajima T. 1998. Fermentation of soybean meal with Aspergillus usamii reduces phosphorus excretion in chicks. Poultry Science. 77:552–556.
5- Kim, S. K., Kim, T. H., Lee, S. K., Chang, K. H., Cho, S. J., Lee, K. W., and An, B. K. 2016. The Use of Fermented Soybean Meals during Early Phase Affects Subsequent Growth and Physiological Response in Broiler Chicks. Asian-Australasian Journal of Animal Sciences. 29(9): 1287-1296.
6- Mathivanan R, Selvaraj P, Nanjappan K. 2006. Feeding of fermented soybean meal on broiler performance. Internatinal Journal of Poultry Science. 5:868–872.
7- Wang, L. C., C. Wen, Z. Y. Jiang, Y. M. Zhou. 2012. Evaluation of the partial replacement of high-protein feedstuff with fermented soybean meal in broiler diets, The Journal of Applied Poultry Research. 21: 849-855.
کنجاله سویا منبع غنی از پروتئین اسیدهای آمینه در خوراک طیور محسوب می شود. حدود 70 درصد از کل سویای تولیدی در ایالات متحده و بیش از 75 درصد از کل سویای تولیدی در جهان به بخش پرورش دام و طیور اختصاص می یابد. عمده مصرف کننده کنجاله سویا را میتوان بخش مرغداری ها و تولید کنندگان محصولات طیور عنوان کرد. از آنجایی که کنجاله سویا به عنوان منبع غنی از پروتئین در صنعت مرغداری و دامپروری در سطح جهانی شناخته شده پس آگاهی از تحقیقات انجام شده یکی از موارد حائز اهمیت در این صنعت است. در این میان، تحقیقات زیادی در مورد کنجاله ی سویا و یافتن روشها و یا فرآوری هایی که بتواند این محصول محبوب و پرکاربرد را به ماده ای خوراکی با ارزش تغذیه ای بالاتری تبدیل نماید صورت پذیرفته است (1.2.3.6).
جایگزینی مناسب، مغذی و اقتصادی برای این نهاده ی مهم در خوراک طیور که بعضا از قیمت بالایی نیز برخوردار است و در بسیاری از موارد با انحصار در واردات و تامین همراه بوده، به تولید محصولاتی چون محصولات تخمیر شده سویا منجر شده که باعث کاهش هزینه های خوراک و تولید و صرفه جویی اقتصادی خواهد گردید (1.7). تولید محصولات جدید پروتئینی با کیفیت غذایی مناسب و با حداقل تاثیرات سوء زیستی و قیمت تمام شده از طریق فناوری تخمیر با گونه های قارچی و باکتریایی می باشد (1.5). حذف ترکیبات ضد تغذیـه ای ، بهبود ساختار، طعم و مزه غذاهای با منشاء گیاهی به کمـک گونـه هـای قـارچی (همچـون رایزوپـوس اولیگوسـپروس، آسپرژیلوس اوریزه، نوروسپورا سیتوفیلا و ...) عمدتا از طریق مصرف ترکیبات کربوهیدراتی سوبسترا، ترشح آنـزیم هـای موثر و تولید اجزاء پروتئینی، در شرایط تخمیر کاربرد گسترده ای در تهیه مواد غـذا یی مـورد مصـرف در تغذیـه انسان و دام پیدا کرده است.
فناوری تخمیر به عنوان گزینه ای جدید در فرآوری اقلام غذایی، از روش های زیسـت فناوری در برابر روش های شیمیایی و استفاده از افزودنی های طبیعی نسبت به انواع مصنوعی حمایت می نماید (1.6). کارآیی فرآیند تخمیر به عوامل متعددی همچون نوع گونه، تراکم تلقیح، سن کشت، مدت زمان لازم گرمخانـه گـذاری ، شرایط مطلوب پرورش (دما، pH ، مقدار رطوبت، مقیاس کشت)، نوع، اندازه ذرات، سـابقه فـرآوری قبلـی و نسـبت کربن به نیتروژن سوبسترا بستگی دارد. کیفیت سنجی عملکرد فرآیند تخمیر از طریق روش های غیر مسـتقیمی همچون مقدار پروتئین خام، گلوکز آمین و کاهش ماده خشک محصول تولیدی انجام می گردد. همچنین فرآینـد تخمیر از طریق کاهش اندازه پپتیدهای منابع پروتئینی و افزایش قابلیت هضم ترکیبات مغذی از جمله پـروتئین کاهش ظرفیت ترشحی آنزیم های گوارشی از طریق تولید ترکیبات زیست فراهم تر و به تبع آن کاهش انرژی تخصیص یافته به متابولیسم، کاهش حساسیت غذایی و تولیـد عوامـل محـرک رشـد (اسـیدهای آمینـه ضـروری و ویتامین های تولید شده توسط قارچ) و تولید مواد محرک ایمنی عرضه محصـولات تخمیـر شـده جدیـد حـاو ی پروبیوتیک را در آینده ای نزدیک به صنعت تولید غذا به همراه خواهد داشت (1.6).
مزایای تغذیه ای کنجاله ی سویای غنی شده ی تخمیری
کارایی کنجاله سویای تخمیر شده از نظر تاثیر بر افزایش وزن ماهیچه ای، افزایش تولید، بهبود بازدهی مصرف خوراک، بهبود شرایط ایمنی پرنده، سازگاری زیست محیطی، بهبود قابلیت هضم (آنزیمی و میکر.بی) و جذب و متابولیسم، بهبود زیست فراهمی اسیدهای آمینه و مواد مغدنی ضروری)، کاهش عوامل ضدمغذی باعث افزیش محبوبیت استفاده از این محصول در جیره طیور بخصوص جوجه های گوشتی شده است (3.5.7). بررسی نتایج بدست آمده از آزمایشات تغذیه جوجه گوشتی با استفاده از کنجاله سویای تخمیر شده که از تخمیر کنجاله سویای معمولی در حضور قارچ (آسپرژیلوس اوریزه) و باکتری مطلوب (انواع لاکتوباسیلوس) تهیه می شود، نشان می دهد که بطور کلی میانگین افزایش وزن وبازدهی مصرف خوراک روزانه در جوجه های گوشتی بهبود می یابد (2.3).
در مطالعات متعدد مزیت کنجاله سویای تخمیر شده به دلیل کاهش عوامل ضد تغذیه ای سویا در زمان تخمیر (توسط آنزیم های پروتئولیتیک باکتریایی) بیان شده است (2.4.7). به علاوه با حذف بخش زیادی از ترکیبات ضد تغذیه ای مانند مهارکننده های تریپسین، الیگوساکاریدهای غیر نشاسته ای و فیتات (اسید فایتیک)، قابلیت دسترسی مواد معدنی ضروری و برخی اسیدهای آمینه فسفر در کنجاله سویای تخمیر شده نسبت به کنجاله سویای معمولی افزایش یافته و در بسیاری از آزمایشات اثرات مفید استفاده از کنجاله سویای تخمیر شده در خوراک طیور (بویژه جوجه های گوشتی جوان تا قبل از دوره تغدیه با جیره رشد) مشاهده شده است (2). به طور خاص بهبود قابلیت دسترسی فسفر به عنوان سومین بخش گران قیمت جیره در سویای تخمیر شده گزارش گردیده است که این موضوع از سه جنبه تغذیه ای، اقتصادی و زیست محیطی اهمیت بالایی دارد (4).
از مهمترین جنبه های تغدیه ای استفاده از کنجاله سویای تخمیرشده اثر بر فعالیت آنزیم های گوارشی است. این ویژگی بخصوص در جوجه های گوشتی با سن کم که هنوز ظرفیت هضم آنزیمی در دستگاه گوارش آنها به بالاترین سطح نرسیده است بسیار مورد توجه می باشد (2.5). آنزیمهای مهم پانکراسی که در ابتدای روده کوچک باعث هضم مواد خوراکی می شوند شامل آمیلاز، لیپاز، انواع پروتئازها هستند که نقش بسیار بزرگی در سیستم هضم و جذبی حیوان دارند. بهبود فعالیت آنزیمی یکی از مهمترین راهکارها در بالا بردن بازدهی تولید پرنده است بدین ترتیب از این طریق علاوه بر کاهش هزینه تمام شده خوراک، بهبود استفاده از مواد مغذی و عملکرد پرنده را به همراه دارد. در آزمایشی اثر کنجاله سویای تخمیر شده با آسپرژیلوس اوریزه و کنجاله سویا معمولی را بر عملکرد جوجه های گوشتی بررسی شد که جوجه ها از یک روزگی تا هفته ششم از جیره آزمایشی تغذیه کردند. نتایج نشان داد که جوجه های تغذیه شده با کنجاله سویای تخمیر شده میانگین وزن روازنه و مصرف روزانه خوراک بیشتری نسبت به گروه تغذیه شده با کنجاله سویا داشتند، و بازدهی استفاده از خوراک مصرفی (ضریب تبدیل غدایی) در گروه حاوی کنجاله سویای تخمیر شده در دوره رشد بهبود یافت. در این راه هم چنین بهبود پارامترهای سرم خون که مربوط به شرایط ایمنی پرنده است نشان داد که در مدت رشد ایمونوگلوبولین های سرم در سرم خونی گروه تغذیه شده با کنجاله سویای تخمیر شده افزایش یافت (3.4.5).
بطور خلاصه مزایای تغدیه ای کنجاله سویای تخمیر شده که در مطالعات گوناگون به اثبات رسیده است شامل موارد زیر است:
1. بهبود عملکرد جوجه های گوشتی (افزایش وزن و بازدهی غذایی) و تولید مرغان تخمگذار (2.5.6)
2.بهبود کارایی هضم و جذب مواد مغذی جیره در پروسه های فیزیولوژیک دستگاه گوارش (2.7)
3.اثرات مثبت بر روی میزان فعالیت آنزیمهای مهم گوارشی مثل پروتئازها، لیپاز و کربوهیدرازهای روده ای و پانکراسی (3)
4. کاهش آلودگیهای خوراگی و تجزیه ی سموم حاصل از فعالیت های میکروبی نامطلوب مانند آفلاتوکسینها
5.بهبود زیست فراهمی اسیدهای آمینه و مواد معدنی ضروری بویژه فسفر (2.3.4)
6.اثرات تحریکی مثبت بر سیستم ایمنی پرندگان از راه تامین ایمونوگولوبولین های بیشتر (2.4)
7. تاثیر مثبت بر فلور میکروبی دستگاه گوارش از طریق بهبود فرایندهای پرو-پری بیوتیکی و کمک به حذف رقابتی میکرواورگانیسم های نامطلوب (2.3.4)
8.کاهش چسبندگی و ویسکوزیته روده با تجزیه میکروبی و تخمیری کربوهیدرلتهای غیر نشاسته ای (NSP ها) (3)
9. بهینه سازی عبور مواد مغذی . اجزاء خوراکی از قسمتهای مختلف روده کوچک با ایجاد اثرات تعدیلی بر گرانروی محتویات روده (3.4)
10. اثرات مثبت زیست محیطی با ایجاد دامنه هضم و جذب و متابولیسم بهتر و کاهش دفع فسفر و نیتروژن (1.2.4)
جمع بندی و پیشنهادات
امروزه یافتن و تامین منابع خوراکی کارا و به روز از اهداف دست اندرکاران و شرکت های فعال در زمینه ی تامین خوراک، نهاده ها و مکمل های خوراکی دام و طیور می باشد. تامین منابع خوراکی با توجه به ویژگی های مثبت اثبات شده در مرور منابع معتبر علمی، نگاه به مولفه های اقتصادی، مشکلات تامین نهاده ها ، نیاز روز افزون به تامین خوراک، سلامت محیط زیست و با در نظر گرفتن جایگزین های مطابق علم روز در خوراک طیور می باشد. بدین منظور شرکت مرغ نوجان با هدف کمک و یاری رساندن به اقتصاد کشور، و صنعت بزرگ پرورش و خوراک طیور و مرغداران سخت کوش و زحمتکش و هم چنین کمک به خود کفایی در زمینه ی تولیدات دام و طیور قصد دارد تا با واردات کنجاله ی سویای تخمیر شده با استفاده از روشهای تولید به روز در بالابردن کارایی منابع سویای کلاسیک ، که حاصل فرآیند تخمیر و دوستدار محیط زیست است، در این راستا قدمی برداشته باشد.
گرداوری و تالیف: گروه علمی و مطالعات شرکت مرغ نوجان
منابع
1- Chi, C.H. and Cho, S.J. 2016. Improvement of bioactivity of soybean meal by solid-state fermentation with Bacillus amyloliquefaciens versus Lactobacillus spp. and Saccharomyces cerevisiae. LWT-Food Science and Technology. 68: 619-625.
2- Feng J. Liu X. Xu Z. R. Liu Y. Y. Lu Y. P. 2007. Effects of Aspergillus oryzae 3.042 fermented soybean meal on growth performance and plasma biochemical parameters in broilers. Animal Feed Science and Technology. 134:235-242.
3- Feng, J., Liu, X., Xu, Z.R., Wang, Y.Z. and Liu, J.X., 2007. Effects of fermented soybean meal on digestive enzyme activities and intestinal morphology in broilers. Poultry science, 86(6), pp.1149-1154.
4- Hirabayashi M, Matsui T, Yano H, Nakajima T. 1998. Fermentation of soybean meal with Aspergillus usamii reduces phosphorus excretion in chicks. Poultry Science. 77:552–556.
5- Kim, S. K., Kim, T. H., Lee, S. K., Chang, K. H., Cho, S. J., Lee, K. W., and An, B. K. 2016. The Use of Fermented Soybean Meals during Early Phase Affects Subsequent Growth and Physiological Response in Broiler Chicks. Asian-Australasian Journal of Animal Sciences. 29(9): 1287-1296.
6- Mathivanan R, Selvaraj P, Nanjappan K. 2006. Feeding of fermented soybean meal on broiler performance. Internatinal Journal of Poultry Science. 5:868–872.
7- Wang, L. C., C. Wen, Z. Y. Jiang, Y. M. Zhou. 2012. Evaluation of the partial replacement of high-protein feedstuff with fermented soybean meal in broiler diets, The Journal of Applied Poultry Research. 21: 849-855.
