نور یکی از لازمه های زندگی است. نورخورشید نه تنها جهت رؤیت و تعیین موقعیت استفاده می شود بلکه منبع اصلی انرژی و حرارت در طبیعت است که مخصوصاً در موجودات خونگرم موجب حفظ حرارت بدن می گردد. علاوه براین در طیور برای شروع دوران بلوغ و تخمگذاری حائز اهمیت می باشد.
در اثر مکانیسم های دوره نوری، بلوغ جنسی تنظیم گردیده میزان تخمگذاری در طیور مداومت می یابد. تحریک نوری از طریق عصب باصره به غده هیپوفیز در مغز منتقل شده نهایتاً موجب ترشح هورمون های گونادوتروپ می گردد. این مکانیسم روی رشد فولیکول ها و تخمگذاری تأثیر می گذارد و در شرایط طبیعی باعث زاد و ولد طیور می گردد. تحت شرایط مناسب آب و هوایی و تغذیه ای در مرغداری های صنعتی، ایجاد واکنش های صحیح در برابر تحریکات نوری، پایه و اساس طرح برنامه های نوری جهت حصول حداکثر تولید تخم مرغ می باشد.
قوانین اساسی
برنامه های نوری در طیور تخمگذار و گله های تولید کننده تخم مرغ نطفه دار متکی براهداف ذیل است:
- بلوغ جنسی در زمان مناسب
- حفظ و تداوم دوره اوج تخمگذاری
- وزن مطلوب تخم مرغ و همچنین مداومت بیشتر در تخمگذاری
اساساً سن بلوغ جنسی بستگی به سابقه برنامه نوری در دوره پرورش داشته نحوه و مدت نور در این دوره به فرارسیدن بلوغ جنسی تأثیر تعیین کننده ای دارد. افزایش مدت روشنائی در دوره پرورش باعث بلوغ پیش رس و شروع تخمگذاری در سنین پایین می شود. برعکس کاهش مدت روشنایی موجب تأخیر افتادن بلوغ جنسی در نیمچه مرغها می گردد. بلوغ پیش رس غالباً باعث کم بودن وزن تخم مرغ و شروع تولید در شرایطی خواهد بود که جثه بدن هنوز برای تولید تخم مرغ و عبور آن از تخمراه و خروج مناسب آن از مخرج تکمیل نشده و باین ترتیب اگر نخم مرغ در حین عبور از تخمراه شکسته نشود، هنگام خروج از کلوآک ( مخرج) موجب برگشتگی وبیرون زدگی مقعد می گردد. این حالت بطور ثانوی موجب توجه سایر مرغها و نوک زدن به مقعدهای بیرون زده می شود که نهایتاً عارضه کانی بالیسم در گله شایع می گردد. بنابراین برنامه های نوری جهت رساندن نیمچه ها به بلوغ جنسی زودرس طراحی نمی شود بلکه برای تنظیم سن بلوغ در مرحله مناسبی از تکمیل جثه و رشد اندامهای بدن است تا تلید تخم مرغ در بهترین وضعیت شروع و با مناسب ترین وزن و بیشترین تعداد ادامه یابد.
ساختار یکبرنامه نوری
اگرچه توصیه برنامه نوری اساساً برای نژادهای مختلف وحتی در بین یک نژاد با توجه به مقاصد گوناگون متفاوت است ، ولی اصول کلیه برنامه های نوری یکسان می باشد. این مسأله درآشیانه های کاملاً کنترل شده و بسته به بهترین وجهی قابل مشاهده است زیرا هیچگونه تداخلی بین روشنایی طبیعی و برنامه های تنظیم شده نوری وجود ندارد.
پنج بخش اصلی در یک برنامه نوری بشرح زیر می باشد:
-1 روشنایی کامل در روزهای اول زندگی جهت شروع رشد
-2 کاهش تدریجی روشنایی تا رسیدن به شرایط مطلوب و ایده آل جهت واکنش مناسب به تحریک نوری
-3 ثابت نگاهداشتن دوره روشنایی در مقاطع کوتاه مدت جهت ایجاد تأخیر در بوغ جنسی
-4 افزایش مدت روشنایی جهت تحریک بلوغ جنسی
-5 ثابت نگاهداشتن دوره روشنایی دراز مدت جهت حفظ و ادامه تولید بطور منظم.
مسئله مهم دیگر که بای مورد توجه قرار گیرد شدت نور است. زیادشدن نور اثر تحریک کننده داشته لازم است در مراحل شرطی نمودن طیور و تأخیر در برنامه نوری از آن اجتناب شود در حالیکه برای تحریک و تولید بیشتر بایستی به شدت نور اضافه نمود زیرا کاهش در شدت نور می تواند بلوغ جنسی را به تعویق انداخته و تولید تخم مرغ را مختل سازد.
با توجه به مطالب ذکر شده نتیجه می گیریم که:
-1 هیچوقت مدت روشنایی و شدت نور نباید در دوره پرورش افزایش پیدا کند.
-2 هیچوقت مدت روشنایی و شدت نور نباید در دوره تولید کاهش پیدا کند.
طول روز در منطقه استوائی ثابت و تقریباً 12 ساعت می باشد ( روز و شب مساوی) تأثیر روشنایی ثابت با مدت زمان های مختلف برتولید تخم مرغ در آزمایشهای مختلفی مورد بررسی قرار گرفته است. از آنجا که روشنایی ثابت در مرحله پرورش به مقیاس وسیعی جهت جلوگیری از تأثیرات سوء تغییر روشنایی طبیعی در سالنهای باز بکار گرفته می شود آگاهی از تأثیرات آن بربلوغ جنسی نه تنها جنبه تئوری بلکه ارزش کاربردی دارد.
از این تجربیات می توان اینطور نتیجه گیری کرد که تغییرات در طول مدت روشنایی در مقایسه با طول روز ثابت، تأثیر بیشتری بر طیور می گذارد.
مدت روشنایی 10 تا 12 ساعت بیشترین تأثیر تحریکی را بربلوغ جنسی دارد.
در حالیکه مدت روشنایی 8 تا 10 ساعت تأثیر کمتری داشته و مدت روشنایی 12 تا 14 ساعت بیشترین تأثیر کمی بربلوغ جنسی دارد. در اینجا بی مناسب نیست که بین میزان مصرف برق در برنامه نوری سالن های بسته و برنامه نوری در سالنهای باز طبق برنامه ارائه شده توسط شرکت سیمرغ مقایسه بعمل آید.
اگر در هر سال دوپارتی جوجه پرورش داده شود بیش از 4000000 ریال برق در برنامه نوری سالنهای بسته صرفه جویی می گردد.
مزایای دیگر برنامه نوری ثابت اینکه کدت 5 ساعت برنامه نوری ثابت نیست به برنامه نوری متغیر روشنایی کمتر دارد طیور سعی می کنند در این مدت آب مورد نیاز خود را مصرف نمایند و ریزش آب و چکه در این مدت کمتر است و همچنین مدت 5 ساعت زودتر و الف آب سالنها بسته می شود و لذا آبریزی کمتر و در نتیجه کود هم خشکتر خواهد بود.
در اثر مکانیسم های دوره نوری، بلوغ جنسی تنظیم گردیده میزان تخمگذاری در طیور مداومت می یابد. تحریک نوری از طریق عصب باصره به غده هیپوفیز در مغز منتقل شده نهایتاً موجب ترشح هورمون های گونادوتروپ می گردد. این مکانیسم روی رشد فولیکول ها و تخمگذاری تأثیر می گذارد و در شرایط طبیعی باعث زاد و ولد طیور می گردد. تحت شرایط مناسب آب و هوایی و تغذیه ای در مرغداری های صنعتی، ایجاد واکنش های صحیح در برابر تحریکات نوری، پایه و اساس طرح برنامه های نوری جهت حصول حداکثر تولید تخم مرغ می باشد.
قوانین اساسی
برنامه های نوری در طیور تخمگذار و گله های تولید کننده تخم مرغ نطفه دار متکی براهداف ذیل است:
- بلوغ جنسی در زمان مناسب
- حفظ و تداوم دوره اوج تخمگذاری
- وزن مطلوب تخم مرغ و همچنین مداومت بیشتر در تخمگذاری
اساساً سن بلوغ جنسی بستگی به سابقه برنامه نوری در دوره پرورش داشته نحوه و مدت نور در این دوره به فرارسیدن بلوغ جنسی تأثیر تعیین کننده ای دارد. افزایش مدت روشنائی در دوره پرورش باعث بلوغ پیش رس و شروع تخمگذاری در سنین پایین می شود. برعکس کاهش مدت روشنایی موجب تأخیر افتادن بلوغ جنسی در نیمچه مرغها می گردد. بلوغ پیش رس غالباً باعث کم بودن وزن تخم مرغ و شروع تولید در شرایطی خواهد بود که جثه بدن هنوز برای تولید تخم مرغ و عبور آن از تخمراه و خروج مناسب آن از مخرج تکمیل نشده و باین ترتیب اگر نخم مرغ در حین عبور از تخمراه شکسته نشود، هنگام خروج از کلوآک ( مخرج) موجب برگشتگی وبیرون زدگی مقعد می گردد. این حالت بطور ثانوی موجب توجه سایر مرغها و نوک زدن به مقعدهای بیرون زده می شود که نهایتاً عارضه کانی بالیسم در گله شایع می گردد. بنابراین برنامه های نوری جهت رساندن نیمچه ها به بلوغ جنسی زودرس طراحی نمی شود بلکه برای تنظیم سن بلوغ در مرحله مناسبی از تکمیل جثه و رشد اندامهای بدن است تا تلید تخم مرغ در بهترین وضعیت شروع و با مناسب ترین وزن و بیشترین تعداد ادامه یابد.
ساختار یکبرنامه نوری
اگرچه توصیه برنامه نوری اساساً برای نژادهای مختلف وحتی در بین یک نژاد با توجه به مقاصد گوناگون متفاوت است ، ولی اصول کلیه برنامه های نوری یکسان می باشد. این مسأله درآشیانه های کاملاً کنترل شده و بسته به بهترین وجهی قابل مشاهده است زیرا هیچگونه تداخلی بین روشنایی طبیعی و برنامه های تنظیم شده نوری وجود ندارد.
پنج بخش اصلی در یک برنامه نوری بشرح زیر می باشد:
-1 روشنایی کامل در روزهای اول زندگی جهت شروع رشد
-2 کاهش تدریجی روشنایی تا رسیدن به شرایط مطلوب و ایده آل جهت واکنش مناسب به تحریک نوری
-3 ثابت نگاهداشتن دوره روشنایی در مقاطع کوتاه مدت جهت ایجاد تأخیر در بوغ جنسی
-4 افزایش مدت روشنایی جهت تحریک بلوغ جنسی
-5 ثابت نگاهداشتن دوره روشنایی دراز مدت جهت حفظ و ادامه تولید بطور منظم.
مسئله مهم دیگر که بای مورد توجه قرار گیرد شدت نور است. زیادشدن نور اثر تحریک کننده داشته لازم است در مراحل شرطی نمودن طیور و تأخیر در برنامه نوری از آن اجتناب شود در حالیکه برای تحریک و تولید بیشتر بایستی به شدت نور اضافه نمود زیرا کاهش در شدت نور می تواند بلوغ جنسی را به تعویق انداخته و تولید تخم مرغ را مختل سازد.
با توجه به مطالب ذکر شده نتیجه می گیریم که:
-1 هیچوقت مدت روشنایی و شدت نور نباید در دوره پرورش افزایش پیدا کند.
-2 هیچوقت مدت روشنایی و شدت نور نباید در دوره تولید کاهش پیدا کند.
طول روز در منطقه استوائی ثابت و تقریباً 12 ساعت می باشد ( روز و شب مساوی) تأثیر روشنایی ثابت با مدت زمان های مختلف برتولید تخم مرغ در آزمایشهای مختلفی مورد بررسی قرار گرفته است. از آنجا که روشنایی ثابت در مرحله پرورش به مقیاس وسیعی جهت جلوگیری از تأثیرات سوء تغییر روشنایی طبیعی در سالنهای باز بکار گرفته می شود آگاهی از تأثیرات آن بربلوغ جنسی نه تنها جنبه تئوری بلکه ارزش کاربردی دارد.
از این تجربیات می توان اینطور نتیجه گیری کرد که تغییرات در طول مدت روشنایی در مقایسه با طول روز ثابت، تأثیر بیشتری بر طیور می گذارد.
مدت روشنایی 10 تا 12 ساعت بیشترین تأثیر تحریکی را بربلوغ جنسی دارد.
در حالیکه مدت روشنایی 8 تا 10 ساعت تأثیر کمتری داشته و مدت روشنایی 12 تا 14 ساعت بیشترین تأثیر کمی بربلوغ جنسی دارد. در اینجا بی مناسب نیست که بین میزان مصرف برق در برنامه نوری سالن های بسته و برنامه نوری در سالنهای باز طبق برنامه ارائه شده توسط شرکت سیمرغ مقایسه بعمل آید.
اگر در هر سال دوپارتی جوجه پرورش داده شود بیش از 4000000 ریال برق در برنامه نوری سالنهای بسته صرفه جویی می گردد.
مزایای دیگر برنامه نوری ثابت اینکه کدت 5 ساعت برنامه نوری ثابت نیست به برنامه نوری متغیر روشنایی کمتر دارد طیور سعی می کنند در این مدت آب مورد نیاز خود را مصرف نمایند و ریزش آب و چکه در این مدت کمتر است و همچنین مدت 5 ساعت زودتر و الف آب سالنها بسته می شود و لذا آبریزی کمتر و در نتیجه کود هم خشکتر خواهد بود.
