طبق نظر کارشناسان جمعیت کره زمین روز به روز در حال افزایش است و پیش بینی می شود جمعیت جهان در چند سال آینده به حدود 9 میلیارد نفر برسد و انتظار می رود با چنین رشدی نیاز به تولیدات دامی در آینده ای نه چندان دور به 5/1 برابر نیاز فعلی برسد در حال حاضر فرآورده های دامی مانند شیر، گوشت و تخم مرغ مهمترین و با ارزش ترین مواد غذایی مورد استفاده انسان می باشند . باید این نکته را پذیرفت که توانایی انسان در رام و اهلی کردن گوسفند به سبب کوچکی آن راحت تر و مقدم بر دام های بزرگ بوده و گوسفند یکی از منابع مهم تامین گوشت در کشور می باشد اما با کاهش چشم گیر مراتع و چراگاه ها و افزایش قابل توجه جمعیت گوسفند در کشور باید جهت بهره وری بیشتر و بهتر روش های نوین و علمی را که پروار بندی یکی از آنهاست را جایگزین روش های سنتی و قدیمی نمود . در پروار بندی عمده هزینه ای که دامدار متحمل می شود هزینه های مربوط به خوراک می باشد خوراک به دو بخش اساسی آب و ماده خشک تقسیم می شود که ماده خشک خود به دو گروه عمده مواد آلی مواد معدنی تقسیم میگردد مواد معدنی موجود در خوراک خود نیز به دو گروه مهم تقسیم بندی می شود عناصر پرمصرف و عناصر کم مصرف یکی از مهمترین عناصر پر مصرف کلسیم می باشد که نقش مهمی در شکل گیری استخوان ها و دندان ها و به طور کلی رشد و نمو حیوان دارد کلسیم به واسطه وجودویتامین D در بدن دام جذب می شود. در خوراک های معمول بره های پرواری شهرستان گلپایگان که شامل جو، کاه جو وپرس یونجه می باشد طبق جداول NRC همگی فاقد ویتامین D می باشند در این تحقیق سعی شده است با تغییر سطوح مختلف ویتامین D در جیره میزان تاثیرات سطوح مختلف آن را بر وزن گیری روزانه دام، وزن گیری پایان دوره و میزان تاثیرات آن بر ضریب تبدیل غذایی را مشاهده نمود به همین منظور 16راس بره بومی با میانیگین وزن 35 کیلو گرم در 4 تیمار که هر تیمار دارای 4 تکرار می باشد طبقه بندی گردید به گروه کنترل که در واقع هیچ ویتامینی به جیره افزوده نشد گروه تیمار اول، دوم وسوم که به ترتیبIu 210 ،Iu 400 ،Iu 600 به جیره آنها ویتامین افزوده شد بعد ازپایان یک دوره یک ماهه و وزن گیری هفتگی دام ها مشخص گردید که میانگین وزن گیری در تیمار اول، دوم و سوم نسبت به گروه کنترل از افزایش بیشتری برخوردار بوده است ولی تفاوتی میان تیمارها با یکدیگر مشاهده نگردید همچنین در تیمار اول، دوم و سوم کاهش ضریب تبدیل غذایی نسبت به گروه کنترل مشاهده شد ولی تفاوتی میان تیمارها مشاهده نگردید.
مقدمه
پروآر بندی عبارت است از تغذیه متعادل دامهای نر جوان به منظور تولید گوشت بیشتر و بهرهوری بالاتر که برای مدت زمان معین و وزن مشخص انجام میشود.
در پروآربندی گوسفند حدود 70 درصد هزینه های افزایش وزن را تغذیه تشکیل می دهد با توجه به اینکه عوامل موثر در کاهش هزینه ها که مهمترین آنها هزینه های مربوط به خوراک است در سودآوری بیشتر بسیار موثر است باید به موضوع خوراک دام توجه ویژه ای شود.
مهمترین اجزا خوراک عبارتند از :آب و ماده خشک که ماده خشک به دو گروه عمده آلی و مواد معدنی تقسیم می شود .کلسیم فراوانترین عنصر معدنی موجود در بدن حیوان است این عنصر جزئی مهم از اسکلت ودندانها بوده به طوری که حدود 99 % ازکل کلسیم بدن در این بخش ها یافت می شود.سعیدی نیا و همکاران ( 1392) در تحقیقی بیان نمودند که افزایش جذب فسفر و کلسیم از روده ها وکاهش دفع آن از کلیه ها فرآینداستخوان سازی را در بدن قوت می بخشد.
کلسیم و فسفر دو عنصر مهم معدنی هستندکه بیشترین فراوانی را دراستخوان دارند به طوری که هرکیلوگرم خاکستراستخوان حاوی تقریبا 360 گرم کلسیم 170 گرم فسفر و10 گرم منیزیم است.
امیری وهمکاران ( 1391) در تحقیقی بیان داشتند که ویتامین D به همراه هورمون پاراتیروئید باعث بهبود باز جذب کلسیم از توبولهای دیستال می شود که در نهایت منجر به افزایش سطح کلسیم و فسفر تا حد ضروری برای معدنی کردن اسکلت از یک سو وجلوگیری از انقباضات عضلانی به دنبال هیپو کلسمی از سوی دیگر خواهد شد.
ویتامینDدرجذب کلسیم از روده ها نقش بسزایی دارد لذا در این تحقیق سعی شده است باتغییرمقدارویتامینD موجود درخوراک بتوان در جذب کلسیم و همچنین استخوانسازی بهتر و بیشتر و رشد سریع تر استخوان ها و به مراتب وزن گیری بیشتر و سریعتر دامهای جوان پروآری تاثیر چشمگیری را نظاره کرد.
مواد و روش ها
مدت زمان انجام این تحقیق یک ماه می باشد که در شرکت دامداری اشتراک مزرعه مرحوم دکتر ابراهیمی در شهرستان گلپایگان انجام پذیرفته است.
دراین شهرستان عمده خوراک بره های پروآری از سه قسمت علوفه یونجه خشک شده و پرس شده، جو و کاه جومی باشد. که این خوراک ها طبق جداول NRCهمگی آنها فاقد ویتامین D میباشند. در ابتدا چهار باکس جداگانه ایجاد گردید و 16 راس بره نر به میانگین وزن 35 کیلوگرم تهیه و در چهار تیمار با چهار تکرار طبقه بندی گردیدند. که یکی از تیمارها به عنوان گروه شاهد در نظر گرفته شد.میزان مصرف خوراک برای همه گروه ها برابر می باشد.
در جیره های بره های پروآری به دلیل به وجود آمدن مشکلات گوارشی باید مقدار کنسانتره و دانه های متراکم در جیره به صورت تدریجی افزایش یابد تا جایی که میتوان کنسانتره را به 70 % تا 75 % جیره نیز رساند به همین منظور برای این دوره یک ماهه چهار دوره خوراک دهی در نظر گرفته شده است.
در این تحقیق چهار گروه آماری تعیین گردیده شامل گروه شاهد که درواقع هیچ ویتامینی به جیره این گروه افزوده نمی شود. تیماراول که روزانه مقدار 210 واحد بین المللی ویتامین برای هر راس بره به جیره اضافه می شود. تیمار دوم که روزانه مقدار 400 واحد بین المللی ویتامین برای هر راس بره به جیره اضافه می شود و تیمار سوم که روزانه مقدار 600 واحد بین المللی ویتامین D به ازای هر راس بره به جیره افزوده می شود.
نتایج و بحث
تجزیه و تحلیل نتایج در این پژوهش با استفاده از نرم افزار آماری SPSS نسخه 23 انجام شده است. برای تجزیه وتحلیل داده‌های جمع‌آوری شده،ابتدا در بخش اول اطلاعات توصیفی نظیر میانگین و انحراف معیار برای فاکتورهای اندازه‌گیری شده محاسبه شده وسپس با استفاده از روش تحلیل کواریانس به مقایسه تیمارها برای هر یک از فاکتورها پرداخته شده است.
فاکتور وزن
در جدول 1 میانگین وزن اندازه‌گیری شده به تفکیک برای هر یک از گروه‌های تیماری و همچنین در حالت کلی آورده شده است.
|
جدول ) 1) میانگین وزن در هفته اول، دوم، سوم و پایان دوره به تفکیک برای گروه‌های تیماری مختلف |
|||||
|
|
گروه‌های تیماری |
||||
|
شاهد |
T1تیمار اول |
T2 تیماردوم |
T3تیمار سوم |
مجموع |
|
|
وزن اولیه |
36 / 03 |
28 / 36 |
63 / 34 |
38 / 35 |
58 / 35 |
|
وزن هفته اول |
45 / 36 |
98 / 36 |
25 / 35 |
97 / 35 |
16 / 36 |
|
وزن هفته دوم |
07 / 37 |
63 / 37 |
04 / 36 |
82 / 36 |
89 / 36 |
|
وزن هفته سوم |
89 / 37 |
64 / 38 |
06 / 37 |
88 / 37 |
87 / 37 |
|
وزن پایان دوره |
17 / 39 |
00 / 40 |
31 / 38 |
15 / 39 |
16 / 39 |
در نمودار 1 میانگین وزن نمونه‌ها جهت مقایسه گروه‌های تیماری مختلف نشان داده شده است. اطلاعات این نمودار شامل وزن در هفته اول (w1)، وزن در هفته دوم (w2)، وزن در هفته سوم (w3) و وزن در پایان دوره (FW) می‌باشد.
نمودار1 نشان می‌دهد که وزن اندازه‌گیری شده برای نمونه‌ها در تیمار دوم (T2) در تمامی دوره‌ها دارای کمترین مقدار و در تیمار اول (T1) دارای بیشتری مقدار نسبت به بقیه تیمارها بوده است. همچنین در پایان دوره، وزن نمونه‌های گروه کنترل با وزن نمونه‌ها در تیمار سوم (T3) برابر شده است.
فاکتور ضریب تبدیل غذایی
در جدول (2) و نمودار(2) ضریب تبدیل غذایی در هر یک از 3 گروه تیماری و همچنین در گروه شاهد نشان داده شده است. مجموع کل خوراک مصرفی در هر یک از گروه‌های تیماری برابر با 23/129 بوده است. ضریب تبدیل غذایی در هر مورد از تقسیم مجموع خوراک مصرفی بر میزان افزایش وزن بدست آمده است.
|
جدول 2: ضریب تبدیل غذایی به تفکیک برای گروه‌های تیماری مختلف |
||||
|
|
گروه‌های تیماری |
|||
|
کنترل |
T1تیمار اول |
T2تیماردوم |
T3تیمارسوم |
|
|
مجموع خوراک مصرفی در کل دوره |
23 / 129 |
23 / 129 |
23 / 129 |
23 / 129 |
|
میزان افزایش وزن در انتهای دوره |
56 / 12 |
90 / 14 |
75 / 14 |
10 / 15 |
|
ضریب تبدیل غذایی |
10 / 29 |
67 / 8 |
76 / 8 |
56 / 8 |
با توجه به نتایج بدست آمده ضریب تبدیل غذایی در گروه کنترل با مقدار 29/10 نسبت به سه تیمار دیگر بالاتر است. بنابراین برای افزایش وزنی به میزان یک کیلوگرم در گروه کنترل نیاز به مصرف حدود 10 کیلوگرم ماده خوراکی بوده است. وضعیت ضریب تبدیل در سه تیمار دیگر نشان می‌دهد که تیمار سوم نسبت به بقیه تیمارها بهتر بوده است. چون میزان مصرف ماده خوراکی برای یک کیلوگرم افزایش در وزن زنده دام، برابر با 56/8 و کمتر از سه گروه دیگر است.
|
نمودار (2) : ضریب تبدیل غذایی در هر یک از تیمارها |
مقایسه تیمارها برای هر یک از فاکتورها
در این بخش اثر تیمارها بر وزن نمونه‌ها به کمک آزمون مناسب آماری مورد بررسی قرار گرفته است. فاکتورهای مورد بررسی شامل وزن در هفته اول (W1)، وزن در هفته دوم (W2)، وزن در هفته سوم (W3) و وزن پایان دوره (FW) مورد بررسی قرار خواهند گرفت. به منظور حذف اثر وزن اولیه نمونه‌ها، برای تحلیل داده‌ها از تحلیل کواریانس (ANCOVA) استفاده شده است. در تمامی تحلیل‌ها وزن اولیه بعنوان متغیر کمکی در نظر گرفته شده است.
جدول (3): تحلیل کواریانس فاکتورها بر اساس متغیر کمکی وزن اولیه
|
فاکتور |
منبع تغییرات |
مجموع مربعات |
درجه ازادی |
میانگین مربعات |
F |
Sig. |
|
W1 |
وزن اولیه |
36 / 23 |
1 |
36 / 23 |
6 / 1099 |
000 / 0 |
|
تیمار |
162 / 0 |
3 |
054 / 0 |
55 / 2 |
109 / 0 |
|
|
W2 |
وزن اولیه |
68 / 23 |
1 |
68 / 23 |
4 / 2270 |
000 / 0 |
|
تیمار |
387 / 0 |
3 |
1269 / 0 |
37 / 12 |
000 / 0 |
|
|
W3 |
وزن اولیه |
95 / 24 |
1 |
95 / 24 |
03 / 1061 |
000 / 0 |
|
تیمار |
017 / 1 |
3 |
338 / 0 |
43 / 14 |
000 / 0 |
|
|
FW |
وزن اولیه |
41 / 25 |
1 |
41 / 25 |
4 / 426 |
000 / 0 |
|
تیمار |
08 / 1 |
3 |
361 / 0 |
07 / 6 |
010 / 0 |
بر اساس جدول (3) بعد از حذف اثر وزن اولیه، نتایج زیر بدست می‌آید:
- میانگین وزن در هفته اول در گروه‌های مختلف تیماری اختلاف معناداری با یکدیگر ندارند (F=2.55, Sig>0.05).
- میانگین وزن در هفته دوم در گروه‌های مختلف تیماری اختلاف معناداری با یکدیگر دارند (F=12.37, Sig<0.05).
- میانگین وزن در هفته سوم در گروه‌های مختلف تیماری اختلاف معناداری با یکدیگر دارند (F=14.43, Sig<0.05).
- میانگین وزن پایان دوره در گروه‌های مختلف تیماری اختلاف معناداری با یکدیگر دارند (F=6.07, Sig>0.05).
میانگین‌های حدائقل مربعات (LS-Mean) به همراه خطای استاندارد (S.E) برای فاکتورهای مورد بررسی در سطوح مختلف تیمارها در جدول 4 گزارش شده است. مقایسات زوجی برای هر یک از این میانگین‌ها بر اساس آزمون توکی- کرامر (Tukey-Kramer)در زیر جدول ارائه شده است.
|
جدول (4) : میانگین حدائقل مربعات (LS-mean) و خطای معیار (S.E) اثر تیمارها بر فاکتورهای مورد بررسی |
||||
|
|
گروه‌های تیماری |
|||
فاکتور |
Control |
T1 |
T2 |
T3 |
|
W1 |
01 / 36 074 / 0± |
28 / 36 0758 / 0± |
19 / 36 078 / 0± |
16 / 36 073 / 0± |
|
W2 |
62 / 36 052 / 0± |
93 / 36 053 / 0± |
98 / 36 055 / 0± |
02 / 37 051 / 0± |
|
W3 |
43 / 37 078 / 0± |
92 / 37 079 / 0± |
03 / 38 083 / 0± |
08 / 38 076 / 0± |
|
FW |
69 / 38 124 / 0± |
27 / 39 127 / 0± |
29 / 39 131 / 0± |
35 / 39 122 / 0± |
- در W1 اختلاف معناداری بین میانگین گروه کنترل با تیمار T1 (Sig=0.082)، در سطح معنادار 10 درصد وجود دارد.
- در W2، اختلاف معناداری بین میانگین گروه کنترل با تیمار T1 (Sig=0.0054)، گروه کنترل با تیمار T2 (Sig=0.003) و گروه کنترل باتیمار T3 (Sig=0.0009در سطح معنادار 5 درصد وجود دارد.
- در W3، اختلاف معناداری بین میانگین گروه کنترل با تیمار T1 (Sig=0.0037)، گروه کنترل باتیمار T2 (Sig=0.0014) و گروه کنترل باتیمار T3 (Sig=0.0005در سطح معنادار 5 درصد وجود دارد.
- در FW، اختلاف معناداری بین میانگین گروه کنترل با تیمار T1 (Sig=0.029)، گروه کنترل باتیمار T2 (Sig=0.036) و گروه کنترل با تیمار T3 (Sig=0.014در سطح معنادار 5 درصد وجود دارد.
در هیچ یک از هفته ها اختلاف معنا داری میان گروه تیمار (T1) ، تیمار (T2) و تیمار (T3) دیده نشد.
نتایج کلی این تحقیق نشان می دهد که افزودن ویتامین D به جیره بره های پرواری باعث افزایش وزن آنها خواهد شد ولی تغییری در افزایش وزن میان هر سه تیماری که با نسبت های مختلف ویتامین دریافت کرده اند وجود نداشت همچنین افزودن این ویتامین به جیره باعث کاهش ضریب تبدیل غذایی گردید.ودر هر سه تیمار نسبت به گروه شاهد کاهش ضریب تبدیل غذایی مشاهده گردید ولی اختلافی میان هر سه تیماری که ویتامین دریافت کرده اند مشاهده نگردید.
فهرست منابع
1- امیری ع، کریمی ع، ذاکری ح، زمانی ل، 1391. کمبود ویتامین D وسکته مغزی . مجله دانشگاه علوم پزشکی فسا، 3 :126 – 121 .
2- اسد زاده س، 1389. اثرات فیزیولوژیکی سطوح مختلف ویتامین های Cو D3 بر عملکرد، رشد وایمنی در جوجه های گوشتی . پایان نامه کارشناسی ارشد . دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد.
3- افشار منش م، پوررضا ج، سمیع ع، 1380. بررسی تاثیر سطوح مختلف کلسیم وویتامین D3برصفات کیفی پوسته تخم مرغ . مجله علوم و فنون کشاورزی ومنابع طبیعی، 5 : 155- 147 .
4- تقی زاده م، جزایری ا، طلائی زواره ع، داوری س، سلامی م، کشاورز م، مازوچی ط، 1391. اثر تغییر در ویتامین D رژیم غذایی بر انتقال سیناپسی در مدارهای نورونی . مجله دانشگاه علوم پزشکی قم، 2 : 9-3 .
5- حاجی حسینی ر، 1387. بیوشیمی هورمون ها . تهران : انتشارات دانشگاه پیام نور . 149صفحه.
6- خالداری م، 1387. اصول پرورش گوسفند و بز . چاپ سوم . تهران : انتشارات جهاد دانشگاهی . 560 صفحه
7- رادمهر ب، شهراسبی ح، 1376. مروری بر کالبد شناسی مقایسه ای جانوران اهلی . چاپ دوم . تهران : انتشارات دانشگاه تهران . 253 صفحه
8- سعیدی نیا آ، لاریجانی ب، جلالی نیا ش، فرزادفر ف، کشتکار ع، رضایی ا، اسماعیلی ا، 1392. بررسی روند شیوع کمبود ویتامین D در جمعیت ایرانی ساکن در کشور جمهوری اسلامی به تفکیک استان در بازه زمانی2010-1990 مجله دیابت و لیپید ایران، 6 : 584 – 574 .
9- عابدی چم غ، اصغری ا، دهقان م، سهرابی حقدوست ا، صافی ش، 1389. تاثیرات مقادیر مختلف ویتامین D3 بر ترمیم استخوان زند زیرین خرگوش . مجله پاتوبیولوژی مقایسه ای، علمی _ پژوهشی، 4 : 350- 343 .
10- عاصمی ذ، رضوی ب، ابراهیمی ز، بنی احمدی ز ، صالحی س، ناظمی ف، خصاف ا، نوری ع، 1391. تاثیر مکمل یاری مولتی مینرال وویتامین D برنتایج بارداری در زنان باردار در معرض خطر پره اکلامپسی . کنگره عناصر کمیاب ایران . کاشان . دانشگاه علوم پزشکی کاشان . 10-9 اسفند ص 767- 765
11- نوروزیان م، 1392. تغذیه وجیره نویسی دام وطیور . چاپ اول . تهران : انتشارات نوربخش . 232 صفحه .
12- قدرتی م، زمینی ع، پورعلی ح، 1394. بررسی مقایسه ای تیمار ویتامین D3وکلسیم بر شاخص های رشد و سیستم ایمنی بچه تاسماهی . فصلنامه علمی پژوهشی فیزیولوژی وتکوین جانوری . 8 : 59 – 49 .
13- کاری ب، 1389. آناتومی وفیزیولوژی حیوانات اهلی . ترجمه ا زارع شحنه، ح صادقی پناه . چاپ اول . تهران : انتشارات آییژ . 448 صفحه .
14- کوهی حبیبی م، صالحی م، رنجبری ا، آخوندی ع، بدیعی مقدم ف، 1391. تعیین میانگین غلظت عناصر معدنی یونجه منطقه گلپایگان در مراحل مختلف رشد و نمو . کنگره علوم دامی ایران . اصفهان . دانشگاه صنعتی اصفهان . شهریور 91 . ص 1615 – 1610 .
15- گایتون آ، 1366 . فیزیولوژی پزشکی . ترجمه ف شادان . جلد سوم . تهران : انتشارات سهامی چهر . 736 صفحه
16- گل آور ز، صدرائی ه، کاکا غ، نقی ئی م، ترکمان گ، غنی زاده ق، اسدی م، مفید م، 1391. تاثیر کلسیم، ویتامین D ، بورن وفلوراید بر مقاومت مکانیکی بافت استخوان در موش صحرایی . مجله پژوهش در پزشکی، 36 : 67- 63 .
17- مکدونالد پ، ادواردز آ، گرین هال ج، مورگان س، 1392. تغذیه دام . ترجمه ب نوید شاد، ع جعفری صیادی . چاپ اول . تهران : انتشارات فرهنگ جامع . 510 صفحه .
18- موسی پور ع، 1381. بررسی اثرات آنزیم فیتاز و کوله کلسیفرول (ویتامین D3) بر قابلیت استفاده از فسفر فیتات در مرغ های تخمگذار . پایان نامه کارشناسی ارشد . دانشکده کشاورزی دانشگاه صنعتی اصفهان
19- نخجوانی م، فلاحیان ف، 1380. دوز موثر کلسیم و ویتامین Dدر پیشگیری ودرمان استئوپروز . مجله غدد درون ریز و متابولیسم ایران ، 40 : 292- 285 .
20- ولتر ر، تیکت ب، میشل د، هالوس ب، 1375. تغذیه عملی گاو شیری بز، گوسفند و گوساله . ترجمه م شماع، ه ساعدی، ک نیکپور تهرانی، ع مروارید، چاپ ششم . تهران : انتشارات دانشگاه تهران . 188 صفحه .
21- یاوری ن، لواف ا، ایلا ن، 1392 . تاثیر جیره های تنظیم شده بر اساس احتیاجات CNCPS و NRC بر عملکرد بره های نژاد شال و آمیخته شال و سنجابی . مجله دانش و پژوهش علوم دامی، 13 : 122-110 .
22- دهقان زاده س، 1393. تاثیرات اضافه نمودن ویتامین D در جیره غذایی بچه ماهیان قزل آلای رنگین کمان با تاکید بر متابولیسم کلسیم . پایان نامه کارشناسی ارشد . دانشکده منابع طبیعی گروه شیلات . دانشگاه آزاد اسلامی لاهیجان.
23- Duarte-Vera,C.A., L.A. Sandoval-Castro, F. Sarmiento, L.France, O.Tedeschi, R. Santos – Ricalde. 2012. Energy and Protein requirements of growing Pelibuey sheep under tropical
conditions estimated from a literature database analyze. Tropical and Subtropical Agro ecosystems.15: 97- 103.
24-
Beresford, J.N., Gallagher, J.A., Russell , R.G. 1986 : 1,25-Dihydroxy
vitamin D3 and human bone-derived cells
in vitro: effects on alkaline phosphatase, type I collagen and
proliferation.Endocrinology119(4):1776- 1785.
25 - Gupta, A., Leong, D.T., Bai, H.F.,
Singh, S.B., et al. 2007 :Osteo maturation
adipose-derivedstemcells required the combined action of vitamin-
D3.betaglycerophosphate,and ascorbic acid.Biophys Res Commun.362(1):17-24.
26- Stein, G.S., Lian, J.B., van Wijnen, A.J., Stein, J.L., Montecino, M., Javed, A., Zaidi, S.K., Young, D.W., Choi, J.Y., Pockwinse, S.M. 2004 : Runx2 control of organization,assembly and activity of the regulatory machinery for skrletal gene expression.Oncogene.23(24):4315-4329.
27- Omeroglu, H., Atep, Y., Akkup, O., Korkusuz, F., Bicimoglu, A., Akkap, N. 1997: Biomechanical analysis of the effects of single high-dose vitamin D3 on fracture healing in a healthy rabbit model.ArchOrthopTraum Su:116(5):271-274.
28 – Hadleigh .M .1958 . Sheep Diseases . Second Edition . The Williams and Wilkins Company . 420 p .
