تحقیقات اخیر نشان دادند که می توان پودرهای شیر جایگزین را بلافاصله پس از قطع آغوز استفاده کرد و جایگزین های شیر گوساله مناسب ترین راه برای تغذیه گوساله ها قبل از شروع نشخوار و پیش از توسعه شکمبه می باشد.
از طرف دیگر برخی از کارشناسان معتقدند که با توجه به ارزش غذایی و ایمنی زایی شیر مادر در تغذیه گوساله ، بهتر است پس از قطع آغوز، چند روز از شیر گاو در تغذیه گوساله استفاده شود و پس از آن پودر شیر جایگزین شیر گردد.
بهتر است با توجه به ارزش غذایی و ایمنی زایی شیر مادر جهت دستیابی به بالاترین بازدهی، در تغذیه تمام گوساله های شیرخوار از زمان قطع آغوز تا 14 روزگی از مخلوط جایگزین شیر و شیر گاو به نسبت 3 به 1 تا 1 به 1 استفاده گردد.
پس از روز 14 تا زمان از شیر گیری پودر جایگزین شیر به طور کامل قابل مصرف می باشد.
بطور معمول درصد پروتئین موجود در شیر جایگزین20 تا 28% می‌باشد. که در حالت عادی بین 20 تا 22% می‌باشد. چربی خام بین 10 تا 22% است که میزان معمول آن 15 تا 20% A , D وE و عناصر کم مصرف می‌باشد و بهتر است که تغذیه گوساله با جایگزین های شیر 2 بار در روز انجام شود.
گوساله‌هایی که شیر جایگزین حاوی میزان بیشتری پروتئین را دریافت می‌کنند می‌بایست جهت افزایش وزن روزانه بهتر در دوره بعدی، ماده خشک بیشتری دریافت نمایند. اگر ماده خشک مصرفی روزانه زیاد نشود پروتئین مازاد هدر می‌رود، زیرا انرژی اولین عامل محدود کننده می‌باشد.
روش آماده سازی بدین صورت می باشد که افزودن یک کیلوگرم پودر در 9-8 لیتر آب گرم شده می باشد. بهترین دمای آب برای آماده سازی 60-45 درجه سانتی گراد می باشد.
بهتر است ابتدا مقداری پودر را در یک سطل تمیز با یک تا دو برابر حجم آب مخلوط کرده و کاملاً بهم بزنیم تا محلول کاملاً یکنواخت و غلیظ حاصل شود و برای بازدهی بیشتر، لازم است دمای آب در زمان مخلوط کردن در فصل تابستان حداقل 45 درجه سانتی گراد و در فصول دیگر حداقل 60- 55 درجه سانتی گراد باشد.
بدون شک بهترین روش خورانیدن شیر جایگزین به گوساله ها استفاده از دستگاههای اتوماتیک شیرخوران می باشد.
این دستگاهها شیر جایگزین را با دما و فشار ثابت به تمام گوساله ها می رسانند. گوساله با میک زدن یکنواخت سر پستانک این دستگاهها، مقدار شیر مورد نیاز را دریافت می کند.
اما هنوز هم از روشهای قدیمی مصرف شیر یا شیر جایگزین استفاده می شود که استفاده از سطل می باشد. با توجه به تفاوت مکانیسم عمل مکیدن و سرد شدن سریع محلول آماده شده، آمیخته شدن بزاق حیوان با باقیمانده شیر موجود در سطل، میزان اشتها، خوردن و هضم و بازدهی، جایگزین شیر کاهش می یابد .
هرچه از دمای محلول شیر کاسته شود، از میزان اشتها و تمایل گوساله برای خوردن جایگزین شیر کم می شود. این گرسنگی در کنار خوردن شیر سرد موجب سوء هاضمه، کاهش جذب، کاهش شدید حرکات روده ای در مراحل اولیه و سپس تغییرات شیمیایی و میکروبی روده می گردد و پس از آن احتمال بروز اسهال تغذیه ای و تغییر آن به اسهال میکروبی را تقویت می کند.
برخی از مزایای جایگزین شیر و استفاده از آن :
1-ترکیب ثابت و بدون تغییر از لحاظ میزان پروتئین و چربی
2-تامین نیاز گوساله به انواع ویتامین ها و مواد معدنی مورد نیاز
3-کم کردن میزان کار کارگری در جایگاه گوساله ها و نیز در زمان انتقال شیر از شیر دوشی به گوساله دانی .
4-کاهش ریسک بیماری هایی که با شیر از مادر به گوساله منتقل می شوند .
5-امکان استفاده از انواع بهبود دهنده های رشد مثل پروبیوتیک ها در جایگزین شیر
6-افزایش نسبی اشتها و مصرف غذا در زمان های از شیر گیری و آغاز مصرف غذای خشک
7-امکان اندازه گیری و تعیین آسانتر میزان شیر خوردن هر گوساله
8-صرفه جویی اقتصادی به دلیل اختلاف قیمت با شیر گاو
برخی نکات درباره استفاده از جایگزین شیر :
1- شست و شو و ضدعفونی دقیق دستگاه، لوله ها، بطری ها، سطل ها، سر پستانک ها و ظروف آماده سازی و مصرف جایگزین شیر بصورت مرتب و پس از هر بار شیر خوراندن توصیه می گردد .
2- توصیه می شود در زمان تغییر نوع جایگزین شیر به میزان پروتئین، چربی، فیبر، میزان ویتامین ها و نمک های معدنی بخصوص ویتامین های A , B , C کولین، آهن، روی، مس، سلنیوم و پروبیوتیک ها دقت شود .
تغذیه با شیر جایگزین مرغوب منجر به :
1-رشد بهتر گوساله جوان (دو برابر وزن تولد در زمان از شیرگیری)
2-از دست دادن تعداد کمتری از گوساله ها
3-درگیری کمتر با بیماریها و درمانهای کمتر و در نتیجه هزینه های درمانی کمتر
4-استفاده آسان در سیستم اتوماتیک و دستی
5-صرفه جویی در وقت و فراهم آوردن سیستم پرورش ساده تر برای دامدار
از طرف دیگر برخی از کارشناسان معتقدند که با توجه به ارزش غذایی و ایمنی زایی شیر مادر در تغذیه گوساله ، بهتر است پس از قطع آغوز، چند روز از شیر گاو در تغذیه گوساله استفاده شود و پس از آن پودر شیر جایگزین شیر گردد.
بهتر است با توجه به ارزش غذایی و ایمنی زایی شیر مادر جهت دستیابی به بالاترین بازدهی، در تغذیه تمام گوساله های شیرخوار از زمان قطع آغوز تا 14 روزگی از مخلوط جایگزین شیر و شیر گاو به نسبت 3 به 1 تا 1 به 1 استفاده گردد.
پس از روز 14 تا زمان از شیر گیری پودر جایگزین شیر به طور کامل قابل مصرف می باشد.
بطور معمول درصد پروتئین موجود در شیر جایگزین20 تا 28% می‌باشد. که در حالت عادی بین 20 تا 22% می‌باشد. چربی خام بین 10 تا 22% است که میزان معمول آن 15 تا 20% A , D وE و عناصر کم مصرف می‌باشد و بهتر است که تغذیه گوساله با جایگزین های شیر 2 بار در روز انجام شود.
گوساله‌هایی که شیر جایگزین حاوی میزان بیشتری پروتئین را دریافت می‌کنند می‌بایست جهت افزایش وزن روزانه بهتر در دوره بعدی، ماده خشک بیشتری دریافت نمایند. اگر ماده خشک مصرفی روزانه زیاد نشود پروتئین مازاد هدر می‌رود، زیرا انرژی اولین عامل محدود کننده می‌باشد.
روش آماده سازی بدین صورت می باشد که افزودن یک کیلوگرم پودر در 9-8 لیتر آب گرم شده می باشد. بهترین دمای آب برای آماده سازی 60-45 درجه سانتی گراد می باشد.
بهتر است ابتدا مقداری پودر را در یک سطل تمیز با یک تا دو برابر حجم آب مخلوط کرده و کاملاً بهم بزنیم تا محلول کاملاً یکنواخت و غلیظ حاصل شود و برای بازدهی بیشتر، لازم است دمای آب در زمان مخلوط کردن در فصل تابستان حداقل 45 درجه سانتی گراد و در فصول دیگر حداقل 60- 55 درجه سانتی گراد باشد.
بدون شک بهترین روش خورانیدن شیر جایگزین به گوساله ها استفاده از دستگاههای اتوماتیک شیرخوران می باشد.
این دستگاهها شیر جایگزین را با دما و فشار ثابت به تمام گوساله ها می رسانند. گوساله با میک زدن یکنواخت سر پستانک این دستگاهها، مقدار شیر مورد نیاز را دریافت می کند.
اما هنوز هم از روشهای قدیمی مصرف شیر یا شیر جایگزین استفاده می شود که استفاده از سطل می باشد. با توجه به تفاوت مکانیسم عمل مکیدن و سرد شدن سریع محلول آماده شده، آمیخته شدن بزاق حیوان با باقیمانده شیر موجود در سطل، میزان اشتها، خوردن و هضم و بازدهی، جایگزین شیر کاهش می یابد .
هرچه از دمای محلول شیر کاسته شود، از میزان اشتها و تمایل گوساله برای خوردن جایگزین شیر کم می شود. این گرسنگی در کنار خوردن شیر سرد موجب سوء هاضمه، کاهش جذب، کاهش شدید حرکات روده ای در مراحل اولیه و سپس تغییرات شیمیایی و میکروبی روده می گردد و پس از آن احتمال بروز اسهال تغذیه ای و تغییر آن به اسهال میکروبی را تقویت می کند.
برخی از مزایای جایگزین شیر و استفاده از آن :
1-ترکیب ثابت و بدون تغییر از لحاظ میزان پروتئین و چربی
2-تامین نیاز گوساله به انواع ویتامین ها و مواد معدنی مورد نیاز
3-کم کردن میزان کار کارگری در جایگاه گوساله ها و نیز در زمان انتقال شیر از شیر دوشی به گوساله دانی .
4-کاهش ریسک بیماری هایی که با شیر از مادر به گوساله منتقل می شوند .
5-امکان استفاده از انواع بهبود دهنده های رشد مثل پروبیوتیک ها در جایگزین شیر
6-افزایش نسبی اشتها و مصرف غذا در زمان های از شیر گیری و آغاز مصرف غذای خشک
7-امکان اندازه گیری و تعیین آسانتر میزان شیر خوردن هر گوساله
8-صرفه جویی اقتصادی به دلیل اختلاف قیمت با شیر گاو
برخی نکات درباره استفاده از جایگزین شیر :
1- شست و شو و ضدعفونی دقیق دستگاه، لوله ها، بطری ها، سطل ها، سر پستانک ها و ظروف آماده سازی و مصرف جایگزین شیر بصورت مرتب و پس از هر بار شیر خوراندن توصیه می گردد .
2- توصیه می شود در زمان تغییر نوع جایگزین شیر به میزان پروتئین، چربی، فیبر، میزان ویتامین ها و نمک های معدنی بخصوص ویتامین های A , B , C کولین، آهن، روی، مس، سلنیوم و پروبیوتیک ها دقت شود .
تغذیه با شیر جایگزین مرغوب منجر به :
1-رشد بهتر گوساله جوان (دو برابر وزن تولد در زمان از شیرگیری)
2-از دست دادن تعداد کمتری از گوساله ها
3-درگیری کمتر با بیماریها و درمانهای کمتر و در نتیجه هزینه های درمانی کمتر
4-استفاده آسان در سیستم اتوماتیک و دستی
5-صرفه جویی در وقت و فراهم آوردن سیستم پرورش ساده تر برای دامدار
