در پروار بندی به منظور تولید گوشت گاو عوامل مختلفی موثرند که مهمترین آنها عبارتند از:
۱- نوع گاو:
گاو های گوشتی، گاوهای شیری حذفی و گاوهای دوکاره.
۲- سن کشتار:
رشد و نمو گاو و گوساله به مقدار زیادی بستگی به کیفیت و میزان تغذیه دارد. دام ها بر حسب نژاد، نحوه پرورش و مرحله تولید در سنین مختلفی بشرح زیر پروار شده و به بازار فرستاده می شوند.
الف) سن ۳ تا ۵ ماهگی برای گوساله های شیری (شیر خوار)
ب) سن ۸ تا ۱۲ ماهگی برای گوساله های نر جوانی که بلافاصله بعد از شیر گرفتن پروار می شوند.
ج) سن ۲۴ تا ۳۰ ماهگی برای گوساله هایی که ابتدا خوب تغذیه شده اند و در زمستان از کیفیت تغذیه آنها کاسته شده است.
َد) سن ۳ تا ۴ سالگی برای گاوهایی که در مراتع تغذیه می شود.
ه) دام های خذفی که به وسیله ماده گاوهای جوان تر جانشین می شوند.
۳- نقش دامپرور:
با توجه به مساءل فنی در امر پرواربندی و برای گرفتن نتیجه بهتر باید افرادی که به اینکار اشتغال دارند دارای تخصص یا اطلاعات و تجربه کافی باشند.
۱- پرواربندی گوساله های شیر خوار
گوساله های جوانی هستند که درسنین ۳ تا ۵ ماهگی به وزن ۲۵۰ ــ ۱۲۰ کیلوگرم می رسند و لاشه ای به وزن ۷۵ تا ۱۵۰ کیلوگرم تولید می کنند. این گوساله ها فقط با شیر طبیعی یا شیر جانشین شونده تغذیه شده و هدف از این روش عبارت است از:
الف) از تغییر شکل و تغییر فعالیت دستگاه گوارش دام شیر خوار و تبدیل آن به دستگاه گوارش دام بالغ جلو گیری شود. در نتیجه این امر از افزایش وزن دستگاه گوارش جلوگیری شده و لاشه ای با راندمان وزن بیشتر (۶۵ - ۶۰ درصد بازدهی گوشت) به دست می آید.
ب) کم بودن آهن شیر باعث تولید گوشت سفید و نیز چربی زیاد آن (شیر) باعث افزایش چربی بین عضلانی می شود که گوشت را لذیذ می کند.
پرواربندی این گوساله به دو روش صورت می گیرد. گروهی گوساله های نوزاد را تا مدتی با شیر طبیعی و سپس شیر جانشین شونده را به تدریج جایگزین آن می کنند. گروهی دیگر از ابتدا گوساله ها با شیر جانشین شونده تغذیه می کنند. برای سهولت کار بهتر است از گوساله های هم سن در سالن های مخصوص پرورش استفاده کنند. این گوساله ها ممکن است از نژادهای مختلف بوده ولی بیشتر آنها را گوساله های نر نژاد شیری تشکیل می دهند. متاسفانه در بعضی از دامداری ها پرورش این قبیل گوساله در شریط بهداشتی صورت نگرفته که در این حالت دامدار ناچار به استفاده غیر اصولی از انتخاب آنتی بیوتیک ها بوده و همچنین در پاره ای از موارد در امر رشد از هورمون های رشد (آنابولیزان ها) استفاده می کنند که این امر سبب تجمع این مواد در گوشت حیوان شده که احتمالا" خطراتی برای مصرف کننده در برخواهد داشت.
۲- پرواربندی گوساله های نر جوان در جایگاه
این دسته شامل گوساله های نر جوان پیشرس بوده و مشخصات آنها بشرح خلاصه می شوند:
الف) بیشتر این دام ها را گوساله های نر جوان تشکیل داده و بندرت در بین آنها گوساله ما دیده می شود.
ب) به علت تغذیه مواد مواد متراکم از رشد بسیار سریع و فراوان برخوردار هستند.
ج) خیلی زود (حدودا" بین ۹ تا ۱۸ ماهگی به طور متوسط یک سالگی) آماده کشتار می شوند. در سن کشتار وزن گوساله ۳۰۰ الی ۴۵۰ کیلوگرم می باشند.
۳- پرواربندی گاو در مرتع و جایگاه
در این روش پرواربندی گوساله های جوان و تلیسه ها در سن ۲ تا ۳ سالگی روانه کشتارگاه می شوند. روش کار بدین صورت بوده است که گوساله ها از بدو تولد مستیقا" از پستان مادر شیر خورده و تمام شیر مادر صرف تغذیه نوزاد می گردد. در شروع فصل زمستان گوساله در جایگاه از تغذیه بهتری برخوردار شده و به اضافی وزنی حدود ۴۰۰ - ۳۰۰ گرم در روز می رسد. در بهار دوم با چرا در مراتع به اضافی وزنی حدود ۷۰۰ - ۶۰۰ گرم در روز می رسد. با شروع دومین پاییز در سن ۱۶ تا ۱۸ ماهگی روانه کشتارگاه می شود. ولی تعدادی از دامپروان با اجرای یک برنامه تغذیه فشرده در دومین زمستان دام های لاغر را پروار نموده و در سن ۳۰ - ۲۴ ماهگی به وزن زنده ۷۰۰ تا ۶۰۰ کیلو گرم روانه کشتارگاه می کنند.
تهیه و تدوین: مهندس قاسم خلیل پور
۱- نوع گاو:
گاو های گوشتی، گاوهای شیری حذفی و گاوهای دوکاره.
۲- سن کشتار:
رشد و نمو گاو و گوساله به مقدار زیادی بستگی به کیفیت و میزان تغذیه دارد. دام ها بر حسب نژاد، نحوه پرورش و مرحله تولید در سنین مختلفی بشرح زیر پروار شده و به بازار فرستاده می شوند.
الف) سن ۳ تا ۵ ماهگی برای گوساله های شیری (شیر خوار)
ب) سن ۸ تا ۱۲ ماهگی برای گوساله های نر جوانی که بلافاصله بعد از شیر گرفتن پروار می شوند.
ج) سن ۲۴ تا ۳۰ ماهگی برای گوساله هایی که ابتدا خوب تغذیه شده اند و در زمستان از کیفیت تغذیه آنها کاسته شده است.
َد) سن ۳ تا ۴ سالگی برای گاوهایی که در مراتع تغذیه می شود.
ه) دام های خذفی که به وسیله ماده گاوهای جوان تر جانشین می شوند.
۳- نقش دامپرور:
با توجه به مساءل فنی در امر پرواربندی و برای گرفتن نتیجه بهتر باید افرادی که به اینکار اشتغال دارند دارای تخصص یا اطلاعات و تجربه کافی باشند.
۱- پرواربندی گوساله های شیر خوار
گوساله های جوانی هستند که درسنین ۳ تا ۵ ماهگی به وزن ۲۵۰ ــ ۱۲۰ کیلوگرم می رسند و لاشه ای به وزن ۷۵ تا ۱۵۰ کیلوگرم تولید می کنند. این گوساله ها فقط با شیر طبیعی یا شیر جانشین شونده تغذیه شده و هدف از این روش عبارت است از:
الف) از تغییر شکل و تغییر فعالیت دستگاه گوارش دام شیر خوار و تبدیل آن به دستگاه گوارش دام بالغ جلو گیری شود. در نتیجه این امر از افزایش وزن دستگاه گوارش جلوگیری شده و لاشه ای با راندمان وزن بیشتر (۶۵ - ۶۰ درصد بازدهی گوشت) به دست می آید.
ب) کم بودن آهن شیر باعث تولید گوشت سفید و نیز چربی زیاد آن (شیر) باعث افزایش چربی بین عضلانی می شود که گوشت را لذیذ می کند.
پرواربندی این گوساله به دو روش صورت می گیرد. گروهی گوساله های نوزاد را تا مدتی با شیر طبیعی و سپس شیر جانشین شونده را به تدریج جایگزین آن می کنند. گروهی دیگر از ابتدا گوساله ها با شیر جانشین شونده تغذیه می کنند. برای سهولت کار بهتر است از گوساله های هم سن در سالن های مخصوص پرورش استفاده کنند. این گوساله ها ممکن است از نژادهای مختلف بوده ولی بیشتر آنها را گوساله های نر نژاد شیری تشکیل می دهند. متاسفانه در بعضی از دامداری ها پرورش این قبیل گوساله در شریط بهداشتی صورت نگرفته که در این حالت دامدار ناچار به استفاده غیر اصولی از انتخاب آنتی بیوتیک ها بوده و همچنین در پاره ای از موارد در امر رشد از هورمون های رشد (آنابولیزان ها) استفاده می کنند که این امر سبب تجمع این مواد در گوشت حیوان شده که احتمالا" خطراتی برای مصرف کننده در برخواهد داشت.
۲- پرواربندی گوساله های نر جوان در جایگاه
این دسته شامل گوساله های نر جوان پیشرس بوده و مشخصات آنها بشرح خلاصه می شوند:
الف) بیشتر این دام ها را گوساله های نر جوان تشکیل داده و بندرت در بین آنها گوساله ما دیده می شود.
ب) به علت تغذیه مواد مواد متراکم از رشد بسیار سریع و فراوان برخوردار هستند.
ج) خیلی زود (حدودا" بین ۹ تا ۱۸ ماهگی به طور متوسط یک سالگی) آماده کشتار می شوند. در سن کشتار وزن گوساله ۳۰۰ الی ۴۵۰ کیلوگرم می باشند.
۳- پرواربندی گاو در مرتع و جایگاه
در این روش پرواربندی گوساله های جوان و تلیسه ها در سن ۲ تا ۳ سالگی روانه کشتارگاه می شوند. روش کار بدین صورت بوده است که گوساله ها از بدو تولد مستیقا" از پستان مادر شیر خورده و تمام شیر مادر صرف تغذیه نوزاد می گردد. در شروع فصل زمستان گوساله در جایگاه از تغذیه بهتری برخوردار شده و به اضافی وزنی حدود ۴۰۰ - ۳۰۰ گرم در روز می رسد. در بهار دوم با چرا در مراتع به اضافی وزنی حدود ۷۰۰ - ۶۰۰ گرم در روز می رسد. با شروع دومین پاییز در سن ۱۶ تا ۱۸ ماهگی روانه کشتارگاه می شود. ولی تعدادی از دامپروان با اجرای یک برنامه تغذیه فشرده در دومین زمستان دام های لاغر را پروار نموده و در سن ۳۰ - ۲۴ ماهگی به وزن زنده ۷۰۰ تا ۶۰۰ کیلو گرم روانه کشتارگاه می کنند.
تهیه و تدوین: مهندس قاسم خلیل پور
