بهداشت، نقش عمده ای در هر برنامه موثر کنترل بیماری برای اماکن تولید طیور ایفا می کند. یک برنامه خوب نظافت و تمیزکاری سالن مرغداری و ضدعفونی کف سالن و دیواره مرغداری ها، خانه جوجه های گوشتی، به منظور به حداقل رساندن اثرات نامطلوب بیماری، بهینه سازی عملکرد و رفاه پرندگان و ارائه تضمین در مورد مسائل ایمنی غذا اجرا می شود. در این نوشتار، نخست به اهمیت ضدعفونی در مرغداری پرداخته شده و سپس موثرترین مواد ضدعفونی کننده ی مرغداری، معرفی خواهند شد.
ضرورت ضدعفونی و گندزدایی سالن های مرغداری و جوجه کشی
گندزدایی و ضدعفونی کردن محیط مرغداری به شکل موثر، جزء ضروری بهداشت خوب و در نتیجه یکی از اقدامات کلیدی امنیت زیستی برای کنترل بیماری است. این کار باید هر از چند گاهی انجام شود تا تجمع ارگانیسم های بیماری زا را در برابر طیف وسیعی از عوامل بیماری زا کاهش دهد. پاکسازی کامل یک مرکز پرورش، شامل از بین بردن کثیفی، گرد و غبار و زباله و حذف ناقلین بیماری است. هنگامی که همه سطوح سالن مرغداری عاری از زباله و تمیز باشد، یک مرحله ضدعفونی نیز برای کاهش و از بین بردن میکروارگانیسم‌های بیماری زا موردنیاز است.
نظافت و ضدعفونی سالن های مرغداری
نظافت سالن مرغداری را می توان به دو شکل انجام داد:
1) نظافت کامل یا تخلیه سالن:
این کار پس از خروج کامل طیور انجام می شود و نکات زیر باید در نظر گرفته شود. پس از خروج طیور، پرها، فضولات، بستر و غیره باقیمانده جداسازی می شود. سپس سوله به طور کامل ضدعفونی می شود. سالن ابتدا باید بخور داده شود و سپس تحت یک ضدعفونی موثر قرار گیرد. قبل از ورود گله جدید، آلونک باید حداقل 10 روز خالی نگاه داشته شود. همچنین باید از عدم وجود رطوبت اضافی در بستر اطمینان حاصل شود، در غیر این صورت احتمال رشد قارچ بیشتر است.
2) نظافت جزئی یا همزمان:
این نوع نظافت در حالی انجام می شود که پرندگان در داخل سالن هستند. فن ها، چراغ ها و غیره باید کاملا تمیز شوند. جارو کردن خانه، برداشتن بستر آلوده و تهیه بستر تمیز باید انجام شود. ضدعفونی منظم حفاظ‌های مولد، فیدرها، کوزه‌ها، ظروف آب آشامیدنی با استفاده از پراستیک اسید، یدوفورها و یا هیپکلریت سدیم 5 درصد. گاهی اوقات ممکن است از سایر مواد شیمیایی مؤثر مانند سدیم دودسیل سولفات، فرمالین و ترکیبات ید نیز استفاده شود. هرچند که فرمالین به دلیل سرطانی بودن آن توصیه نمی شود.
ضدعفونی سالن مرغداری پس از خروج گله طیور
اهمیت ضدعفونی تخم های جوجه کشی
ضد عفونی تخم های جوجه کشی، نقش مهمی در مدیریت بهداشت جهانی جوجه کشی ها ایفا می کند. هدف آن کاهش ورود عوامل بیماری زا به هچر و به حداقل رساندن اثرات منفی آنها بر نتایج جوجه کشی است. تخم مرغ پس از به وجود آمدن، دائما در معرض آلودگی قرار می گیرد. از بین بردن میکروارگانیسم ها در حالی که هنوز روی پوسته تخم مرغ هستند بسیار مهم است. هنگامی که میکروارگانیسم ها به پوسته نفوذ می کنند، در عرض چند دقیقه به غشای پوسته می رسند و از مواد ضد عفونی کننده محافظت می شوند.
نحوه ضدعفونی تخم مرغ
ضدعفونی کردن تخم مرغ های جوجه کشی با بخور یا مه پاشی سرد آنها با محلول ضدعفونی کننده روشی است که به طور گسترده مورد استقبال قرار می گیرد. عمدتا به این دلیل است که در طی این روش تخم‌ها خیس نمی‌شوند و پروتکل نیز می‌تواند کاملا خودکار شود.
الف) قبل از ستینگ (تنظیم):
نفوذ میکروارگانیسم ها به پوسته تخم مرغ باعث مرگ و میر جنینی، جوجه های ضعیف، مرگ و میر بالای جوجه ها و رشد ضعیف جوجه ها می شود. موثرترین سیستم بهداشتی، شامل درمان تخم ها به محض جمع آوری آنها از لانه و قبل از نفوذ میکروارگانیسم ها به پوسته از طریق منافذ آن است. یکی از ابزارهای مدیریتی رایج در رسیدگی به تخم‌های جوجه‌آوری، تصفیه تخم‌ها با نوعی ماده ضدعفونی‌کننده با بخور برای کاهش تعداد میکروارگانیسم‌ها در سطح پوسته است.
ستینگ تخم مرغ ها
ب) در طول انکوباسیون:
بعد از اینکه تخم مرغ های جوجه کشی تنظیم شدند، برای مرحله نهایی فرآیند جوجه کشی آماده می شوند. قبل از اینکه تخم های جوجه کشی وارد هچر شوند، البته باید به خوبی تمیز و ضدعفونی شوند. برای حمایت از شرایط بهداشتی که در آن جوجه ها قرار است جوجه ریزی کنند، هچر را می توان با محلول ضدعفونی کننده بخور داد.
مواد ضدعفونی کننده و گندزدای رایج در مرغداری ها و هچری ها
رایج ترین مواد ضدعفونی کننده و گندزدا در مرغداری شامل فنل‌ها، آمونیوم چهارتایی، هالوژن‌ها، مواد اکسیدکننده، ترکیبات کلرگزیدین و الکل‌ها هستند. هدف اصلی این گندزداها، کاهش جمعیت میکروبی تا حد امکان از طریق اثر بر میکروارگانیسم‌ها برای تخریب غشای آنها، مهار متابولیسم آنها یا لیز کردن سلول است. در ادامه به شرح هر یک می پردازیم.
•ترکیبات کلر
•اسیدها
•ید
•پراکسید هیدروژن
•الکل
•فرمالین
•ترکیب گلوتارآلدئید و بنزآلکونیوم
1. ترکیبات کلر:
هیپوکلریت سدیم استاندارد برای سطوح تمیز و غیر متخلخل است. کلر باقیمانده در صورت استفاده به عنوان ضدعفونی کننده آب نباید از 4 میلی گرم در لیتر تجاوز کند. هنگام استفاده در غلظت های بالاتر، ممکن است نیاز به شستشوی شستشو باشد تا باقیمانده ها به سطوح ایمن کاهش یابد.
2. اسیدها:
این ترکیبات ساختارهای دیواره سلولی را می شکنند. اسید پراستیک به عنوان یک ضدعفونی کننده معمولی برای فرآوری طیور به دلیل اثربخشی آن در برابر کامپیلوباکتر و سالمونلا، که پاتوژن های رایج فرآوری طیور هستند، استفاده شده است.. اسید فسفریک تا زمانی که در تولیدات ارگانیک با دام یا زمین تماس نداشته باشد، قابل استفاده است. غلظت های بالاتر این اسیدها می تواند برای برخی از مواد تهاجمی/ سوزاننده باشد.
3. ید:
یدید پتاسیم و ید عنصر اسیدی شده به عنوان ضدعفونی کننده سطح استفاده می شود. این ترکیبات می توانند مواد خاصی را که روی آنها اعمال می شود لکه دار کنند.
4. پراکسید هیدروژن:
به عنوان یک تصفیه آب و همچنین یک ضدعفونی کننده سطح استفاده می شود. یون هیدرونیوم و اکسیژن با تجزیه آن تولید می شود. گاهی اوقات با فلزات خاصی خورنده باشند و برای استفاده با مواد آلوده سنگین مناسب نیست.
5. الکل:
ایزوپروپیل الکل با رقت های بالاتر در خشک کردن و شکستن دیواره سلولی باکتری ها موثر است. بیشتر در کاربردهای محدود و برای ضد عفونی کردن سطوح سخت به صورت موضعی استفاده می شود. طبق دستورالعمل می توان از ایزوپروپانول و اتانول استفاده کرد. این ترکیبات می توانند روی برخی از لاستیک ها و پلاستیک های مصنوعی تهاجمی باشند.
6. فرمالین:
ضدعفونی کننده های شیمیایی خطرناکی هستند و خطرات جدی برای سلامتی و ایمنی ایجاد می کنند. فرمالین یک ضدعفونی کننده با طیف وسیع است که در حضور مواد آلی عمل می کند. توصیه می شود از محلول انتهایی فرمالین 4% و افزودن پروپیلن گلیکول به محلول فرمالین استفاده شود که بخار فرمالدئید را برای نفوذ به منافذ و ترک ها افزایش دهد.
7. ترکیب گلوتارآلدئید و بنزآلکونیوم:
ترکیبات آمونیاک چهارتایی، توسط پروتئین های ویروسی با غیرفعال شدن بعدی جذب می شوند، اما اثربخشی در حضور مواد آلی کاهش می یابد. از سوی دیگر، گلوتارآلدئید نسبتا تحت تأثیر سطوح بالای مواد آلی باقی می‌ماند و تصور می‌شود که عمدتا اسید نوکلئیک، پروتئین‌ها و اجزای پوششی را هدف قرار می‌دهد. بنابراین، ترکیب آمونیاک چهارتایی و گلوتارآلدئید، حتی در غلظت‌های پایین، انتخاب ضدعفونی‌کننده خوبی برای مبارزه با ویروس‌های بدون پوشش مقاوم و غیر پوششی در شرایط مزرعه‌ای صنعت مرغداری تجاری خواهد بود.
سالن ضدعفونی شده با گلوتارآلدئید و بنزآلکونیوم کلراید
کلام آخر:
تمیز کردن و ضدعفونی کامل محیط مرغداری، اولین گام برای رعایت مقررات رفاهی حیوانات، دستیابی به پتانسیل ژنتیکی نژاد و بهینه سازی درآمد با توجه به پتانسیل فارم است. شرکت آرال شیمی، ارائه دهنده محصولات ضدعفونی کننده متنوع در حوزه دام و طیور است. در کنار محصول فودگرید داموسیب، آرال گلوتار و آرال بنزال، دو ضدعفونی کننده سطح بالای ویژه جهت از بین بردن انواع میکروب ها در ضدعفونی کردن محیط مرغداری هستند. از کاربردهای آن ها می توان به ضدعفونی و گندزدایی سالن های جوجه کشی، دستگاه های هچری، دانخوری، آبخوری، و غیره اشاره کرد.
